Wegen

Hoofdweg

De Hoofdweg lijkt al direct bij aanleg op bepaalde delen een eenzijdige wegbeplanting te hebben gekregen, vermoedelijk eiken. Zo geeft de Veldminuut uit ca. 1852 juist beplanting langs de Hoofdweg bij het Eerste Gesticht en tussen de Vierde en Vijfde Wijk aan en daarbuiten niet. Ter plekke van de later aan de weg gebouwde dienstwoningen kwamen de bomenrijen in de voortuinen te staan. Bij de directie- en dienstwoningen tussen de Vierde en Vijfde Wijk (o.a. Klein Soestdijk) was de wegbeplanting in de tweede helft van de 19e eeuw juist verdwenen. De voortuinen werden van de weg afgescheiden door een haag en grasberm. Deze haag bestond waarschijnlijk uit liguster. Langs de Hoofdweg ten westen van de Vijfde Wijk lijkt in 1935 de bomenrij minder rigide aanwezig, vermoedelijk waren het jonge bomen of een houtwal. Ter hoogte van de schaapskooi ontbrak wegbeplanting geheel.

Thans resteren delen van de oude wegbeplanting of zijn nieuwe eiken aangeplant.

Generaal van den Boschweg

Als belangrijke verbindingsweg naar het Tweede Gesticht zal ook de Generaal van den Boschweg kort na de aanleg een eenzijdige beplanting hebben gekregen, vermoedelijk met een spiegelbeeldige bomenrij langs het pad aan de overzijde van de Vijfde Wijk.

De weg tussen de Kolonievaart en het Tweede Gesticht, op de oostoever van de Vijfde wijk, werd midden 19e eeuw verder opgewaardeerd tot een hoofdverbinding tussen de drie gestichten. Aan de oostzijde, waar ook een reeks dienstwoningen werd gebouwd, kwam in de periode ca. 1880-1900 een nieuwe bomenrij, waarbij het deel tussen Oude Gracht en Schipperswijk werd beplant met Hollandse lindes en het deel tussen Schipperswijk en Kolonievaart met zomereiken. Ook de eiken aan de overzijde van de vaart, thans langs de Laan van Weldadigheid, zijn eveneens uit de periode ca. 1880-1900. Aan deze zijde ontbrak de bomenrij reeds in begin van de 20e eeuw tussen de Schipperswijk en de bakkerij.

Oude Gracht

De Oude Gracht is de weg die aan vier zijden rondom het Tweede Gesticht ligt. Op basis van foto’s en luchtfoto’s blijkt deze gevarieerd beplant, afhankelijk van de aanliggende bestemming: ter hoogte van de dienstwoningen, kazernes en bedrijventerrein was geen wegbeplanting aanwezig, voor de bakkerij stonden bomen en aan de noordoostzijde lag de laan naar het provoosthuis. Langs de gracht stonden geen bomen (deze waren wel op de binnenoever rondom het Tweede Gesticht aanwezig). Alleen aan de westzijde stonden langs de gracht en ter hoogte van het cellengebouw rijen bomen, zoals ook thans nog het geval is (eik en beuk). Aan de noordwestzijde heeft ook laanbeplanting gestaan (vanaf de marechausseekazerne), maar deze is later verdwenen.

Oude Asserstraat

De Oude Asserstraat vormde tot ca. 1955 de hoofdontsluiting voor Veenhuizen. Via enkele bochten langs het Eerste Gesticht kwam met op de Hoofdweg langs de Kolonievaart. Het zuidoostelijke tracé ligt langs een vaart, zodat deze (in verband met jagen van de schepen) alleen aan de oostzijde is beplant. Het tracédeel recht voor de entree tot het Nieuwe Tweede Gesticht dateert van na de sloop van het (oude) Eerste Gesticht en wordt bepaald door de grote bomen en de plantsoenaanleg rondom de dienstwoningen.

Eikenlaan

De Eikenlaan is reeds vroeg als dwarspad aanwezig, zoals blijkt uit de situatiekaart uit 1834. Tussen de Tweede en Vierde wijk ligt aanvankelijk aan de zuidzijde van het pad nog een watergang, tussen de Vierde en Zesde Wijk ontbreekt deze. Op de Veldminuut uit 1852 zijn langs het pad reeds gedeelten als laan getekend, waarbij een gevarieerd beeld op navolgende kaarten en afbeeldingen aanwezig blijft. Zo ook op de luchtfoto uit 1935: jonge wegbeplanting tussen de Eerste en Tweede Wijk, een doorgaande beplanting of houtwal tussen de Tweede en Derde Wijk, ter hoogte van het Sterrenbos alleen wegbeplanting aan de noordzijde en ontbreken ervan bij de begraafplaats en Broeninger Erf en een duidelijke laan tussen de Vijfde en Zesde Wijk. Frappant is dat de ene keer de laanbomen direct aan de weg staan, terwijl op andere delen van het tracé de bomen buiten de wegberm staan. Dit is thans het geval ten oosten van het Essererf, waar naast de weg een greppel ligt en de bomen op de rand van het aanliggende perceel staan. Het oostelijk deel van de Eikenlaan is met de komst van het munitiedepot verdwenen.

Vermoedelijk is langs deze weg altijd sprake geweest van eiken, ook gelet op de naamgeving van de weg. Aan het begin van de 20e eeuw werd de weg overigens nog aangeduid als ‘Weg naar het Kerkhof’.

Meidoornlaan

In de oorspronkelijke aanleg lag het Tweede Gesticht in het midden van een kruisvorm: de Vijfde Wijk met naastgelegen paden als hoofdas en twee veldpaden dwars daarop. Uit het oostelijke veldpad richting hoeves Het Groninger Erf (nr. 4) en Nieuwe Campinger Erf (nr. 7) is de Meidoornlaan ontstaan. Het westelijke veldpad is later opgeheven en vervangen door de zuidelijker gelegen Haulerweg. Als veldpad kende de Meidoornlaan in eerste instantie geen beplanting. In het midden van de 19e eeuw kreeg het tracé tussen de Vierde en Vijfde Wijk (het verbindingspad tussen het Groninger Erf en Nieuwe Campinger Erf met karakteristieke verspringing) aan weerszijden wegbeplanting, waarschijnlijk in de vorm van houtwallen.

Doordat de veldpaden van erf tot erf liepen en achter de bebouwing lagen, was aanvankelijk geen sprake van een doorgaande weg. Dit veranderde pas toen aan het eind van de 19e eeuw de boerderijen werden vervangen en het erf niet op de kop van het veldpad maar ernaast werd gepositioneerd. Daarna kreeg de Meidoornlaan de vorm van doorgaande weg en was een doorgaande wegbeplanting mogelijk.

Op de luchtfoto uit 1935 is tussen Eerste en Vierde Wijk een doorgaande wegbeplanting aanwezig, aan kroonomvang te zien van verschillende leeftijd.  Bij de bouw van Esserheem werd hier wegbeplanting aangebracht (vermoedelijk eiken), terwijl de luchtfoto ook ter hoogte van de dienstwoningen laanbeplanting weergeeft. Ten oosten van de woningen ontbreekt wegbeplanting. Op foto’s uit de jaren 90 is reeds sprake van oudere meidoorn-bomen als wegbeplanting.

Haulerweg

De Haulerweg ontstaat in de eerste helft van de 19e eeuw vanaf de zijde van de bakkerij als ontsluitingspad van het moestuinengebied ten zuidwesten van het Tweede Gesticht. Aan het eind van de 19e eeuw zou dit wegdeel ook beplanting hebben gekend, volgens de topografische kaarten. Vóór 1935 werd deze weg in westelijke richting doorgetrokken tot aan de Zesde Wijk, waarna enkele jaren later ook een brug werd gelegd. In 1935 en later kent deze weg geen wegbeplanting.

Kerklaan

Aan de kruising van de Hoofdweg met de Kerklaan (Vierde Wijk) werden in 1825-1826 twee kerken gevestigd met hun pastorieën, later gevolgd door een school, sportgebouw en in de jaren 70 door de eerste woonwijk en supermarkt. Zo groeide dit cluster geleidelijk uit tot het ‘civiele’ centrum van Veenhuizen, vrijwel halverwege het Eerste en Tweede Gesticht. De aanleg van de Schipperswijk maakte het mogelijk om de Vierde Wijk tussen Hoofdweg en Kerkhoeve te dempen, hetgeen een brug in de Hoofdweg onnodig maakte. Op het gedempte deel, tegen het perceel van de N.H.-kerk lijkt een nieuwe laan te zijn aangeplant. Het pad op de oostelijke oever van de Vierde Wijk werd als wegtracé in gebruik genomen, waarbij dit plaatselijk wegbeplanting kreeg.

Hospitaallaan

Aanvankelijk zal voor dit deel van de Vijfde Wijk een vergelijkbaar beeld hebben bestaan als ten zuiden van het Tweede Gesticht, bij de Generaal van den Boschweg: aan weerszijden van de watergang een pad met aan de buitenzijde daarvan een bomenrij. Aan het laatste kwart van de 19e eeuw werd de Vijfde Wijk tussen Tweede Gesticht en Eikenlaan gedempt. Op de gedempte loop werd een bomenrij of laan geplant, zoals de topografische kaart uit 1898 aangeeft. Omstreeks 1900 zouden aan de oostzijde van de weg nieuwe laanbomen worden geplant, welke op de bosstatistiekkaart zijn aangeduid als beuk. Volgens de topografische kaarten verdwijnt de dubbele bomenrij aan de westzijde in de jaren 70 van de 20e eeuw. Omstreeks 2010 zou hier een terreinverlaging  plaatsvinden (wadi) ter verbeelding van de verdwenen Vijfde Wijk, welke oorspronkelijk tussen deze verlagingen en de huidige weg lag. Ten noorden van de Eikenlaan kent de wegbeplanting meer het karakter van een houtwal of struweel. Binnen het boscomplex van Bergveen is de weg opgenomen in het lanenstelsel.

Bergveenweg

De Bergveenweg is mede interessant als voortzetting van een oude laan vanaf de Veenhuizerdijk naar de boerderij in het oude buurtschap, thans het Pastoorserf. Op de kadastrale minuut is het pad nog niet doorgetrokken naar boerderij De Zeven Matten, maar op de Veldminuut uit 1852 wel, inclusief wegbeplanting. Omstreeks 1900 ligt het verbindingspad in een bosstrook, terwijl op de luchtfoto uit 1935 zowel bos als wegbeplanting zijn verdwenen en ook niet meer zouden terugkomen.

Stoomweg

De Stoomweg is omstreeks 1824-1825 ontstaan als weg langs de zuidelijke gracht van het Derde Gesticht, ten westen van de Jachtweide. Het vormde een verbinding naar de aanliggende moestuinen bij het gesticht, maar vormde geen verdere verbindingsroute. Later kwam boerderij Stoomhoeve aan het pad te liggen. Het pad bleef lange tijd zonder beplanting; pas op de luchtfoto uit 1935 is voor westelijke deel wegbeplanting te onderscheiden.

Limietweg

De paden langs de Eerste, Tweede en Derde Wijk zijn vergelijkbaar en hebben zich toch heel verschillend ontwikkeld. Aanvankelijk kennen alle drie geen wegbeplanting (Veldminuut 1852). In de tweede helft van de 19e eeuw zou telkens het pad op de westoever van de wijk een wegbeplanting krijgen (topografische kaart 1898). Het gaat hier vermoedelijk niet om een integrale, zware wegbeplanting, maar om populieren. Langs de Eerste Wijk zou het westelijke pad worden verbeterd tot de huidige Limietweg, met aan de noordzijde een verbreding van de weg die ten koste zou gaan van de wijk. Beplanting zou in 1935 nog eenzijdig langs het water staan, later juist aan de westzijde van de Limietweg.

Norgerweg

Langs de Tweede Wijk voerde altijd al een verbindingsroute richting Westervelde. Deze volgde oorspronkelijk het pad op de westoever, waar ook de hoeves aan lagen. Met de aanleg van de Tonkensvaart werd deze route na de brug in de Meidoornlaan verlegd naar de oostoever. Tussen Hoofdweg en Meidoornlaan stond in 1935 een eenzijdige beplanting aan de westzijde. Met de demping van de Tweede Wijk tussen Hoofdweg en Meidoornlaan in 1960-1970 ontstond het huidige tracé van de Norgerweg.

Esweg

Langs de Derde Wijk bleef het pad op de westelijke oever het meest van belang en ontwikkelde tot de huidige Esweg. Deze heette naar de ‘es’: de hoger gelegen voormalige bouwlanden bij ‘Het Groote Camper Erf’ waarop begraafplaats en sterrenbos zouden worden gevestigd. In 1935 stond hier de beplanting eenzijdig langs het water, tussen pad en wijk.

Oude Norgerweg

De routes over Norg vormden van oudsher de ontsluiting van het buurtschap Veenhuizen. Totdat de Kolonievaart werd aangelegd, maar ook nadien vormde de weg vanuit Norg een relevante route over land.

Hoewel de hoofdpoort van het Derde Gesticht naar het westen is gekeerd, ontsloten vanaf de Zesde Wijk, bleef de Oude Norgerweg een belangrijke verbinding over land, in ieder geval vanuit het Derde Gesticht naar de andere gestichten en voorzieningen (kerk, begraafplaats, etc.). De weg valt buiten het raster van de ontginning, aangezien deze juist halverwege de Vijfde en Zesde Wijk ligt en hier elders niet meer dan een veldpad ligt. Op het kadastrale minuutplan  is enkel het tracé tussen De Jachtweide en de Eikenlaan aanwezig. Met de aanleg van de Stoomwijk werd hierlangs aan weerszijden een pad gelegd in het verlengde van de Oude Norgerweg, maar dit is geen belangrijk verbindingspad geworden. Naar het noorden buigt de weg af langs ‘Over de Aa’ om na een scherpe bocht aan te sluiten op het oude tracé van de weg dat bij de Veenhuizerbrug de Slokkert passeert.

De weg kent aanvankelijk geen beplanting (Veldminuut 1852). Met de bebossing van ‘Over de Aa’ (Bergveen) in de tweede helft van de 19e eeuw werd de weg opgenomen in het lanenstelsel en is tot aan de bebouwing bij het Derde Gesticht voorzien van laanbeplanting. Op de luchtfoto uit 1935 is de weg weer grotendeels zonder beplanting.