Waardering

samenvatting van de bouwgeschiedenis
Het onderzochte pand Kerkstraat 24 bevond zich aanvankelijk buiten het gebied van de vijftiende-eeuwse Vryheit Zevenaar, maar kwam omstreeks 1600 binnen de grachten van de stad te liggen. Het huis stond destijds aan de zuidgrens van de stad, vlak bij de zuidelijke stadsgracht en de (binnenste) Kerkpoort.
Op deze locatie werd waarschijnlijk al in de tweede helft van de zestiende eeuw een stenen huis gebouwd. Hier is echter weinig van overgebleven door een zeer ingrijpende verbouwing in 1852. Aan de achterzijde bevindt zich nog een kelder met kruisgewelven van de vroegste bouwfase. In enkele kapconstructies zijn oude eiken daksporen hergebruikt. Ook is in ieder geval opgaand werk van de rechter zijgevel bewaard gebleven.

De huidige verschijningsvorm, constructieve opzet en indeling van Kerkstraat 24 is grotendeels ontstaan bij een grootschalige transformatie van het huis in 1852 door notaris Pliester. Aan de voorzijde kwam een geheel nieuw voorhuis tot stand. Daarachter werden twee bestaande achterhuizen ingrijpend verbouwd en visueel samengevoegd tot één architectonische eenheid.
Tegelijk met de ingrijpende vernieuwing van het hoofdhuis van Kerkstraat 24, verrees in 1852 aan de zuidzijde een nieuw vrijstaand washuis. Om hiervoor ruimte te creëren was een deel van het oude buurpand op deze plek afgebroken. In het washuis kon het huishoudelijk personeel 'buiten beeld' kleding en textiel wassen.

Ook de huidige indeling van het huis ontstond grotendeels in 1852. De hoofdstructuur werd gevormd door een L-vormige gang met trappenhuis achter het voorhuis. Woon- en dienstvertrekken werden van elkaar gescheiden. Er was een aparte routing voor bewoners, gasten en huishoudelijk personeel. Van de interieurafwerking uit 1852 bleven vermoedelijk alleen de trap, de marmeren gangvloer, een tweetal kachelnissen, de provisiekelder, een pomp  en enkele paneeldeuren en kasten bewaard.
Vanaf het eind van de zeventiende eeuw tot ver in de twintigste eeuw werd Kerkstraat 24 bewoond door welgestelde patriciërs en adelijke families. Daaronder bevonden zich rechters, een aantal bekende burgemeesters en een notaris. Het huis ontwikkelde zich vanwege haar ligging en bewoners tot een 'buitenplaats in de stad'.

Vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw hebben meerdere verbouwingen plaatsgevonden die niet allemaal goed afleesbaar en herkenbaar zijn. Een belangrijk deel van de interieurafwerking kwam zeer waarschijnlijk in het begin van de twintigste eeuw tot stand. Vanaf 1920 tot 1959 werd Kerkstraat 24 gehuurd door de familie van Nispen tot Pannerden. Uiteindelijk kocht de familie het pand. Zij hielden er een adelijke levensstijl op na en noemden het pand 'Het Behouden Huys'. Het voormalige washuis werd verbouwd tot garage en het interieur werd op een aantal punten gewijzigd en gemoderniseerd.

waardering
De waardestelling is opgesteld volgens URL 2007, Bouwhistorisch onderzoek met waardestelling van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg. Deze richtlijn is de opvolger van de Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek 2009 en geldig vanaf 1 juni 2024.
De waardering vindt plaats op twee niveaus: het gebouwde object in relatie tot zijn bredere context en de betekenis van de verschillende onderdelen in relatie tot het object zelf. Het eerste betreffen de contextuele waarden en het tweede de intrinsieke waarden. De waardestelling bestaat uit tekst en tekeningen die complementair zijn en onlosmakelijk met elkaar verbonden. De representatie van de intrinsieke waardestelling vindt zijn neerslag in waarderingsplattegronden.

De contextuele waarden zijn volgens de URL 2007 onderverdeeld in een aantal deelwaardestellingen: historische waarden, ruimtelijke waarden, architectuurhistorische waarden, bouwhistorische waarden, kunsthistorische waarden, gebruikswaarden / functiespecifieke waarden en herinneringswaarden. Elk van deze deelwaarden wordt getoetst aan de hand van de criteria gaafheid en zeldzaamheid.

De bouwgeschiedenis en de bouwchronologie worden ook gepresenteerd op faseringsplattegronden. Deze tekeningen zijn slechts voor een ondergeschikt deel gebaseerd op absolute dateringen, zij geven vooral de relatieve chronologie weer zoals die afgeleid kan worden uit typologische kenmerken, constructies, afwerkingen en decoraties. Eea in directe relatie met de bewoningsgeschiedenis voor zover bekend. Het is daarom onvermijdelijk dat binnen de tijdlijn onderdelen onbenoemd moeten blijven of met een grote onzekerheidsfactor gedateerd moeten worden.    
Genoemde plattegronden zijn ook op hoge resolutie te downloaden via de knop ‘Downloads’.

historische waarden
- Het complex is als voormalige burgemeesters- en patricierswoning historisch van belang als uitdrukking van de bestuurlijke en sociaaleconomische ontwikkeling van Zevenaar.

ruimtelijke waarden
- Het complex is stedenbouwkundig van belang als markant onderdeel van de min of meer aaneengesloten en gemengde bebouwing aan de oude en relatief smalle doorgaande route in noord-zuidelijke richting, die herinnert aan de langgerekte vorm van de voormalige vestingstad Zevenaar.

- De duiventoren is stedenbouwkundig van belang als prominent en opvallend onderdeel van een karakteristiek complex in de historische stadskern van Zevenaar.

architectuurhistorische waarden
- Het complex is architectuurhistorisch van belang als goed en karakteristiek voorbeeld van een historisch gegroeid herenhuis met vrijstaand washuis en duiventoren. De complexonderdelen zijn overwegend gaaf bewaard gebleven qua hoofdvorm, gevelindeling en materiaalgebruik. De bijgebouwen symboliseren mede de rijkdom en status van de voormalige bewoners.

- De vrijstaande duiventoren in de tuin is architectuurhistorisch van belang als typologisch zeldzaam en gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een houten duiventil met de dubbelfunctie dierenverblijf (in de onderbouw met een uitloop) en duivenhuis (in de bovenbouw). Het object valt op door de bijzondere hoofdvorm, het rijke houtsnijwerk, het kleurgebruik en de met een smeedijzeren sierhek afgezette uitloop.

- De duiventoren heeft cultuurhistorische waarde als duidelijk symbool van het heerlijke recht om duiven te houden voor consumptie, mestproductie en koeriersdiensten.

- Het voormalige washuis met knechtenkamer is architectuurhistorisch van belang als gaaf bewaard voorbeeld van een bijgebouw met aansluitend een toegangshek.

bouwhistorische waarden
- Bouwhistorisch van belang zijn het waargenomen muuurwerk (inclusief bakstenen kruisvenster) en de kelder van de laat-middeleeuwse voorganger van de huidige bebouwing. 

- De gebouwen zijn verder bouwhistorisch van belang vanwege de asymmetrische kapconstructie van het voorhuis en de eikenhouten hergebruikte daksporen die toegepast zijn op de achterhuizen en het voormalige washuis.

kunsthistorische waarden
- Het hoofdgebouw is kunsthistorisch van belang vanwege de historiserende interieurafwerking van de voormalige eetkamer en salon.

gebruikswaarden en functiespecifieke waarden
- Het complex is van belang vanwege de interne routing van het hoofdgebouw en de herkenbare scheiding tussen privévertrekken van de familie en dienstruimten van huispersoneel.

herrinneringswaarden
- het complex is waardevol vanwege de verwijzing naar en herinnering aan de negentiende- en twintigste-eeuwse bewoners, de bekende adellijke families Van Voorst tot Voorst, Van Hugenpodt tot Aerdt en Van Nispen tot Pannerden.