Waardering

ontstaansgeschiedenis
In Volendam nam de gemeente in 1901 het initiatief tot oprichting van de Gemeentelijke Visafslag die op de huidige locatie verrees. De winsten van de afslag zouden ten goede komen aan de gemeenschap.
In de volksmond werd de afslag echter al gauw ‘de gemene afslag’ genoemd. De Volendammers verdachten de burgemeester ervan de visafslag als privéonderneming te exploiteren en winsten in eigen zak te steken. Na herhaaldelijk tevergeefs bezwaar te hebben gemaakt, besloten de vissers in 1918 een eigen coöperatieve afslag op te richten. Deze zou geen winstoogmerk hebben en volledig in dienst staan van de gemeenschap. 
Het oude gebouw van de Gemeentelijke Visafslag werd in combinatie met de aanleg van een moderne kade in 1934 vervangen door het huidige houten gebouw. In de jaren negentig heeft de visafslag zijn functie grotendeels verloren.

waardering
De haven van Volendam is tegenwoordig voor een groot deel in gebruik als recreantenhaven met de bijbehorende toeristische infrastructuur, een folkloristische hang naar het  visserijverleden en natuurlijk verse vis. In de haven liggen nog enkele enkele historische visvaartuigen, aangevuld met plezierjachten. Wat nog resteert van de voormalige vissershaven is hoofdzakelijk het historische verhaal.
De  haven vormt nog wel een belangrijk onderdeel van de toeristische infrastructuur en de branding van het dorp. Samen met alle bijbehorende elementen vormt de haven een waardevol ensemble, met een centrale rol voor de visafslag.^[1] 

De cultuurhistorische waardering is onderverdeeld in een aantal deelwaardestellingen. Daarnaast worden de bouwfasering en de waardering visueel gepresenteerd op de afgebeelde faserings- en waarderingsplattegronden. 

algemeen historische waarden en waarden vanuit de gebruikshistorie

• de afslag is van belang vanwege de herinnering aan en de verwijzing naar de opkomst en ontwikkeling van de visserij in Volendam.
• de afslag is van belang als symbool van de emancipatie en de strijd voor economische verbetering van de Volendammer gemeenschap.
• de afslag is verder van algemeen historisch belang vanwege de opbouw, indeling, inrichting en meubilair  die op tastbare wijze verwijzen naar het historische gebruik als veilinggebouw.
   

ensemblewaarden en stedenbouwkundige waarden

• de visafslag vervult een centrale rol in het historische havenensemble van het dorp Volendam.
• het gebouw is van grote beeldbepalende betekenis vanwege de situering tegen de IJsselmeerdijk, op een verhoging waar de in 1934 aangelegde kade onderdoor loopt.
   

architectuurhistorische waarden

• het gebouw is architectuurhistorisch en esthetisch van belang vanwege zijn sobere, functionele, zakelijk-expressionistische bouwstijl met gebruik van traditionele streekeigen elementen.
• de afwerking van de wanden en vloer van de afslagruimte (of eigenlijk het ontbreken daarvan) is van groot belang voor de authenticiteit van het gebouw.

bouwhistorische waarden

• het gebouw is van belang vanwege de bewaard gebleven bouwgeschiedenis die een beperkte gelaagdheid heeft en nog zeer goed afleesbaar is.
• het gebouw is verder van belang voor de geschiedenis van de bouwtechniek vanwege de opzet als houten gebouw op een betonnen onderbouw, verhoogd aangelegd boven de loskade tegen de buitenzijde van de dijk.

aanbevelingen
Het antwoord op de vraag wat de gevolgen in cultuurhistorisch opzicht zouden zijn van thermische isolatie van de buitenschil kan niet beantwoord worden zonder eerst in te gaan op wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van het gebruik van het gebouw in algemene zin.

Uit het onderzoek volgt dat de grootste waarden van de voormalige visafslag gelegen zijn in de bijdrage aan het havenensemble en de typologische gaafheid en zeldzaamheid als voormalig veilinggebouw. Het veilinginterieur bleef zowel wat betreft de indeling en afwerking van de ruimte als het authentieke en nog vrijwel complete interieur bijzonder gaaf bewaard en is daarmee zeer zeldzaam. De gebruikssporen van het historische gebruik zijn dus erg belangrijk voor dit rijksmonument.

Vanwege dit bijzondere gegeven is het onvermijdelijk dat niet ieder gebruik van de ruimte passend is. De historische betekenis en herkenbaarheid van het gebouw zit met name in de onderdelen die het gebouw tot een voormalige visafslag maken. Concreet zijn dit in het interieur de gecementeerde betonvloer, de sobere en utilitaire constructie en afwerking van de gevels en binnenwand en de open kapconstructie. Wat betreft de indeling en inrichting gaat het om de tribune, de plaats van de afslager en de veilingklok met de bijbehorende drukknopinstallatie.

thermische isolatie
Indien bij een passende herbestemming thermische isolatie aan de orde is, dan wordt aanbevolen om:

• voor de dakvlakken de mogelijkheid van isolatie aan de buitenzijde van het dakbeschot te onderzoeken.
• voor de gevels de mogelijkheid van isolatie tussen de stijlen en afwerking daarvan op terughoudende wijze met een eenvoudig materiaal te onderzoeken.
• aan de binnenzijde van de vensters voorzetbeglazing te plaatsen.
• isolatie van de betonvloer en de betonnen borstwering lijkt problematisch vanwege de wens om de constructie aan de binnen- en de buitenzijde in het zicht te laten en het risico van ongewenste koudebruggen bij gedeeltelijke isolatie aan de onderzijde. 
   

toeristisch-museale functie
Vanwege het unieke karakter, de hoge cultuurhistorische waarde en de grote betekenis voor de geschiedenis en identiteit van het vissersdorp Volendam is het verder aan te bevelen om een toeristisch-museale functie voor de voormalige visafslag te overwegen. De afslag is gelegen in het hart van de toeristische infrastructuur van het dorp en zou zo een betekenisvolle bijdrage kunnen leveren aan de historische beleving van de verdwenen visserij.

Als referentie kan daarbij gedacht worden aan Museum BroekerVeiling in Broek op Langendijk waar in het oude veilinggebouw bezoekers kunnen beleven hoe de veiling van groenten vroeger verliep.
Vergelijkbaar, maar niet in een historische setting is de Historische Tuin Aalsmeer, waar bloemen, planten en fruit via de veilingklok van de voormalige Aalsmeerse veiling Bloemenlust bij afslag verkocht worden.