ontstaansgeschiedenis
In Volendam nam de gemeente in 1901 het initiatief tot oprichting van de Gemeentelijke Visafslag die op de huidige locatie verrees. De winsten van de afslag zouden ten goede komen aan de gemeenschap.
In de volksmond werd de afslag echter al gauw ‘de gemene afslag’ genoemd. De Volendammers verdachten de burgemeester ervan de visafslag als privéonderneming te exploiteren en winsten in eigen zak te steken. Na herhaaldelijk tevergeefs bezwaar te hebben gemaakt, besloten de vissers in 1918 een eigen coöperatieve afslag op te richten. Deze zou geen winstoogmerk hebben en volledig in dienst staan van de gemeenschap.
Het oude gebouw van de Gemeentelijke Visafslag werd in combinatie met de aanleg van een moderne kade in 1934 vervangen door het huidige houten gebouw. In de jaren negentig heeft de visafslag zijn functie grotendeels verloren.
waardering
De haven van Volendam is tegenwoordig voor een groot deel in gebruik als recreantenhaven met de bijbehorende toeristische infrastructuur, een folkloristische hang naar het visserijverleden en natuurlijk verse vis. In de haven liggen nog enkele enkele historische visvaartuigen, aangevuld met plezierjachten. Wat nog resteert van de voormalige vissershaven is hoofdzakelijk het historische verhaal.
De haven vormt nog wel een belangrijk onderdeel van de toeristische infrastructuur en de branding van het dorp. Samen met alle bijbehorende elementen vormt de haven een waardevol ensemble, met een centrale rol voor de visafslag.[1]
De cultuurhistorische waardering is onderverdeeld in een aantal deelwaardestellingen. Daarnaast worden de bouwfasering en de waardering visueel gepresenteerd op de afgebeelde faserings- en waarderingsplattegronden.
algemeen historische waarden en waarden vanuit de gebruikshistorie
- de afslag is van belang vanwege de herinnering aan en de verwijzing naar de opkomst en ontwikkeling van de visserij in Volendam.
- de afslag is van belang als symbool van de emancipatie en de strijd voor economische verbetering van de Volendammer gemeenschap.
- de afslag is verder van algemeen historisch belang vanwege de opbouw, indeling, inrichting en meubilair die op tastbare wijze verwijzen naar het historische gebruik als veilinggebouw.
ensemblewaarden en stedenbouwkundige waarden
- de visafslag vervult een centrale rol in het historische havenensemble van het dorp Volendam.
- het gebouw is van grote beeldbepalende betekenis vanwege de situering tegen de IJsselmeerdijk, op een verhoging waar de in 1934 aangelegde kade onderdoor loopt.
architectuurhistorische waarden
- het gebouw is architectuurhistorisch en esthetisch van belang vanwege zijn sobere, functionele, zakelijk-expressionistische bouwstijl met gebruik van traditionele streekeigen elementen.
- de afwerking van de wanden en vloer van de afslagruimte (of eigenlijk het ontbreken daarvan) is van groot belang voor de authenticiteit van het gebouw.
bouwhistorische waarden
- het gebouw is van belang vanwege de bewaard gebleven bouwgeschiedenis die een beperkte gelaagdheid heeft en nog zeer goed afleesbaar is.
- het gebouw is verder van belang voor de geschiedenis van de bouwtechniek vanwege de opzet als houten gebouw op een betonnen onderbouw, verhoogd aangelegd boven de loskade tegen de buitenzijde van de dijk.
Footnotes
- ^ Ontleend aan: Cultruurhistorische IJsselmeerbiografie Noord-Holland, RCE, Amersfoort 2017, p. 29 e.v.