Advies en waardering
samenvatting van de bouwgeschiedenis
De Meipoortstraat werd bij een stadsuitbreiding in 1343 binnen de stad getrokken en was een belangrijke uitvalsweg, met aan het eind de Meipoort. Oorspronkelijk zullen hier overwegend houten huizen gestaan hebben. De onderzochte huizen zijn in hun huidige vorm ontstaan na nieuwbouw in de 16e- of in het begin van de 17e eeuw. Mogelijk dateren de jaartalankers ‘1623’ niet alleen de voorgevel van nr. 41, maar vond in dat jaar tevens de nieuwbouw van het huis plaats. De voorgevel van nr. 39 is later vernieuwd (mogelijk 1697). Beide panden bevatten nog restanten van laat-middeleeuwse voorgangers uit de late 14e- of 15e eeuw. Het gaat hierbij om hergebruikte kaponderdelen en mogelijk de gemeenschappelijke scheidingsmuur en de gewelfkelders.
Wanneer beide panden zijn samengevoegd is niet bekend, maar al in de 18e eeuw zullen de huizen in handen zijn geweest van één eigenaar. De huidige gangstructuur van nr. 41 was in deze tijd al aanwezig. In de tweede helft van de 19e eeuw waren de panden in gebruik als woning met stalhouderij, waarvoor bij nr. 39 op de begane grond een doorgang naar de achtergelegen stalling gerealiseerd werd. Begin 20e eeuw maakt de bebouwing deel uit van een rijtuig- en carrosseriefabriek met garage. Diverse wijzigingen van gevels en interieur uit deze tijd zijn later ongedaan gemaakt. Op enig moment, waarschijnlijk in de late 19e- of in het begin van de 20e eeuw, zijn van beide huizen de zolderbalklagen aan de achterzijde verhoogd. Hiermee ontstond de huidige indeling op de (tussen)verdieping met een dwarsgang en volwaardige woon- en/of slaapvertrekken. De restauratie uit 1991 is tot slot bepalend geweest voor het huidige aanzien van exterieur en interieur.
waardering
De cultuurhistorische waardering is onderverdeeld in de volgende deelwaardestellingen:
waarden vanuit de gebruikshistorie
- Hoewel Meipoortstraat 39 en 41 een lange bewonings- en gebruiksgeschiedenis kennen, zijn er relatief weinig sporen bewaard gebleven die herinneren aan het historische gebruik. De aanwezigheid van het hijsrad verwijst duidelijk naar de functie van de zolder van nr. 39 als pakzolder.
- Hoewel de poort op de begane grond van nr. 39 in vorm en breedte later is gewijzigd, vormt deze een tastbare herinnering aan de functie van het pand als stalhouderij in de tweede helft van de 19e eeuw. In dit licht is nog vermeldenswaardig dat de voordeur van nr. 41 nog voorzien is van twee kleine paardenhoofden.
stedenbouwkundige waarden
- De huizen zijn van belang als schakel in de historische bebouwing aan de noordzijde van de Meipoortstraat en vervullen een beeldondersteunende rol. Beide panden vormen al geruime tijd een ensemble, maar tonen zich aan de straatzijde als individuele huizen. Het achterterrein is van historisch-stedenbouwkundige waarde als oorspronkelijk open binnenterrein.
- De osendrop rechts van Meipoortstraat 41 verwijst naar de oorspronkelijke verkaveling en bebouwing met overwegend houten huizen met eigen bouwmuren.
architectuur- en bouwhistorische waarden
- Meipoortstraat 39 en 41 zijn van belang vanwege de lange en rijke bouwgeschiedenis, die bij dit onderzoek slechts op hoofdlijnen in beeld gebracht kon worden. De indeling met tussenverdiepingen en niveauverschillen draagt op positieve wijze bij aan de beleving van de historische gelaagdheid.
- De grootste bouwhistorische waarden zijn gelegen in de bewaard gebleven onderdelen van het casco uit de 16e- of het begin van de 17e eeuw (met laat-middeleeuwse restanten). Het gaat hierbij om de relatief gaaf bewaard gebleven eiken kapconstructies, de gemeenschappelijke scheidingsmuur en bouwmuren, de enkelvoudige eiken verdiepings- en zolderbalklaag van nr. 39, de zolderbalklaag van eiken (?) moer- en kinderbinten van nr. 41 en beide kelders met kruisgraatgewelven. Omdat deze niet in het zicht zijn, is de bouwhistorische waarde van de zoldervloeren aan de achterzijde en de vloer van de tussenverdieping van nr. 41 onbekend.
- Met uitzondering van de achtergevel van nr. 39 zijn de voor- en achtergevels in hoofdopzet nog oorspronkelijk. De architectuur is representatief voor de periode van ontstaan. Hoewel de indeling en materialisering van deuren en vensters grotendeels het gevolg is van de restauratie uit 1991, levert het exterieur een positieve bijdrage aan het stadsbeeld in dit gebied.
- Voor wat betreft het interieur is met name de indeling op de begane grond van nr. 41 van belang, bestaande uit een gangstructuur met vertrekken aan de rechter zijde. Het historische karakter van de gang wordt versterkt door de bewaard gebleven 18e-eeuwse deuren en deurkozijnen en het 19e-eeuwse portaal. Verdere historische interieuronderdelen van belang zijn het hijsrad en de 18e-eeuwse deur op de zolder van nr. 39 en de 17e-eeuwse kelderdeur en deur op zolder van nr. 41.
aanbevelingen
- Op grond van de cultuurhistorische waardering is het gewenst om bij een toekomstige verbouwing voort te borduren op de bewaard gebleven historische structuur van de huizen. Met name bij de casco’s, het hijsrad en de gangstructuur op de begane grond van nr. 41 is behoud en herstel van de bestaande situatie op zijn plaats.
- Het is aan te bevelen om bij het (gedeeltelijk) strippen van het interieur de bevindingen en conclusies van deze rapportage te actualiseren. Let hierbij op mogelijk cultuurhistorisch waardevolle vloerconstructies die op dit moment niet in het zicht zijn.
- Beide panden kennen een lange en complexe bouwgeschiedenis, waarvan bij dit onderzoek slechts de hoofdlijnen in kaart gebracht zijn. Geadviseerd wordt om bij gelegenheid dendrochronologisch onderzoek uit te laten voeren. Bij dit specialistische onderzoek wordt door middel van een holle boor een monster uit een deel van de (eiken)houten constructie genomen. Aan de hand van het specifieke jaarringenpatroon kunnen de verschillende constructieonderdelen van de kappen en balklagen vrijwel exact gedateerd worden. Dit levert waardevolle informatie op over de bouw- en verbouwgeschiedenis.