Advies en waardering
samenvatting van de bouwgeschiedenis
Boerderij De Kip aan de Tolstraat 2 in Hummelo dateert in zijn huidige opzet waarschijnlijk al uit de 17e eeuw. Op dit erf is in de 16e eeuw al sprake van een boerderij met dezelfde naam. De vrijstaande schuur die naast de boerderij staat is waarschijnlijk in de 18e eeuw gebouwd.
In de 17e of het begin van de 18e eeuw werd het woongedeelte aan de linker zijde uitgebreid met een opkamer boven een gewelfkelder. Omstreeks 1850 gaf de toenmalige eigenaar, Hendrik Jacob Carel Johan van Heeckeren, opdracht voor het vernieuwen van de voorgevel in een voor dit soort boerderijen ongebruikelijke vormgeving.
In 1888 werd de schuur een stukje verlengd en omstreeks 1900 verlengde men ook het bedrijfsgedeelte van de boerderij. Tegelijk verving men de rieten kap voor een dekking met pannen. In het woongedeelte kwam achter de voordeur een gang en de woning werd met enkele vertrekken in het bedrijfsgedeelte uitgebreid.
Na de Tweede Wereldoorlog werd het woongedeelte opnieuw gemoderniseerd; de rechter zijkamer werd breder en op de zolder kwamen twee slaapvertrekken, bereikbaar via een vaste trap. De schuur werd ingericht voor het houden van varkens en in 1972 werd de stalinrichting van de boerderij vernieuwd. Daarbij plaatste men nieuwe betonnen stalvensters. Achter de keuken kwamen nieuwe sanitaire ruimtes, waarvoor de gang verder naar achteren doorgetrokken werd.
De cultuurhistorische waardering is onderverdeeld in een aantal deelwaardestellingen. Daarnaast worden de bouwfasering en de waardering visueel gepresenteerd op de faserings- en waarderingsplattegronden. Deze zijn tevens in hogere resolutie te downloaden onder de knop ‘bijlagen’.
algemene historische waarden en waarden vanuit de gebruikshistorie
- De boerderij is van algemeen belang vanwege de herinnering aan en de verwijzing naar bewoning en de ontwikkeling van het boerenbedrijf op de hogere gronden langs de Oude-IJssel in de marke Hummelo. Op het huidige erf stond in ieder geval al vanaf de 16e eeuw een oudere voorganger.
- De boerderij is van belang als pachtboerderij, aanvankelijk in het bezit van Doesburgse notabelen en vanaf 1775 als onderdeel van het landgoed Enghuizen.
- Het belang van het historisch gebruik van de boerderij blijkt in conceptuele zin uit de scheiding tussen een woongedeelte aan de ene en een werkgedeelte aan de andere zijde. Daarnaast herinnert concreet de indeling en vormgeving van het woon- en bedrijfsgedeelte (ondanks wijzigingen in de 20e eeuw) nog op tastbare wijze aan het historisch gebruik vanaf de 19e eeuw: een driebeukig bedrijfsgedeelte met stalfunctie en middendeel met daarboven een oogstberging aan de achterzijde en een indeling aan de voorzijde met een middenvertrek (heerd) en twee zijvertrekken met links een melk- en provisiekelder en opkamer.
ensemblewaarden en stedenbouwkundige waarden
- De stedenbouwkundige/landschappelijke waarde van de boerderij wordt hoofdzakelijk bepaald door de solitaire en prominente ligging op een verhoging in het landschap. De boerderij ligt van oudsher op de rand van een dekzandrug.
- De boerderij is van belang vanwege de situering op een ruim en open erf, van oudsher toegankelijk via een rechte doodlopende toegangsweg,
- De boerderij vormt samen met de naastgelegen schuur een historisch ensemble, de historische indeling en inrichting van het erf is verdwenen.
architectuurhistorische waarden
- De esthetische kwaliteiten van het gebouw zijn gelegen in het aanzien van een traditioneel vormgegeven hallehuis, uitgevoerd in schoon metselwerk en voorzien van een afgewolfd en met pannen gedekt dak.
- Het gebouw is van belang vanwege het in een traditioneel ambachtelijke stijl vormgegeven exterieur van de boerderij en de omstreeks 1850 gerealiseerde modernisering van de voorgevel in een voor boerderijen ongebruikelijke stijl die verwant is aan het neoclassicisme.
- Met betrekking tot het interieur ligt de architectuurhistorische waarde in de reeds genoemde, deels bewaard gebleven indeling van woon- en bedrijfsgedeelte.
- De schuur is van belang vanwege de in een traditioneel ambachtelijke stijl vormgegeven hoofdvorm en de in 1888 gerealiseerde nieuwe zuidgevel.
bouwhistorische waarden
- De boerderij is van belang vanwege de grotendeels bewaard gebleven constructieve opzet van de nieuwbouw en de uitbreiding uit de 17e, 18e en 19e eeuw, bestaande uit een gebintenstructuur die van voor tot achter loopt, de enkelvoudige zolderbalklaag in het woongedeelte en de bewaard gebleven eiken daksporen.
- Uit de indeling van met name het woongedeelte van de boerderij is de historisch-ruimtelijke ontwikkeling van het gebouw nog goed afleesbaar. Deze geschiedenis is direct te koppelen aan de traditie en modernisering van de agrarische bedrijfsvoering en het wooncomfort.