De St. Plechelmusbasiliek in Oldenzaal dateert in haar huidige opzet uit de 12e eeuw. De kerk is gebouwd op de plaats van een oudere voorganger. Op dit moment worden plannen ontwikkeld voor de herinrichting van deze kerk. De cultuurhistorische waarde van het gebouw speelt een belangrijke rol bij deze planvorming, vanwege de status van rijksmonument worden hoge eisen gesteld aan bouwkundige aanpassingen. Uitgangspunt is om de historische structuur en de daarin te onderscheiden tijdlagen waar mogelijk te behouden en te versterken. Aan ARCX is daarom gevraagd een bouwhistorisch onderzoek uit te voeren dat inzicht moet geven in de ruimtelijke ontwikkeling van het gebouw, inclusief de daarbij behorende vaste inrichting. Aan de hand van de resultaten van het onderzoek kan bepaald worden welke cultuurhistorische waarden bij de voorgenomen veranderingen in het geding zijn en hoeveel ruimte er is voor nieuwe ontwikkelingen.
onderzoek
Het onderzoek is begonnen met een inventarisatie en ordening van bestaande informatie uit de literatuur. Daarbij was het uitgebreide proefschrift van Dr. Herman J. Lenferink, De St. Plechelmuskerk te Oldenzaal, vorm, geschiedenis en betekenis, Utrecht 1998 de belangrijkste bron. Gebaseerd op de architectuuriconologie - de betekenisgeving van de architectuur - beschrijft Lenfering nauwgezet en zeer gedetailleerd het ontwerp en de ruimtelijke ontwikkeling van de kerk en gaat hij in op de herkomst en bredere betekenis van het architectonische concept.
De tijdlijn in onze rapportage is gebaseerd op de door hem gepresenteerde reconstructie van het oorspronkelijke gebouw en de door hem beschreven latere aanpassingen en vergrotingen van de kerk. Voor het overzicht en de leesbaarheid zijn de beschrijvingen sterk gecomprimeerd en voorzien van recente foto’s.
Aanvullend archiefonderzoek is uitgevoerd in het archief van de RCE in Amersfoort en in het NAI in Rotterdam. Het accent heeft daarbij gelegen op aanvullende gegevens betreffende de recentste restauratiewerkzaamheden.
Vervolgens is ingezoomd op het gebouw, waarbij op grond van zichtbare bouwsporen en in combinatie met de beschikbare bronnen, de verschillende veranderingen van het interieur en exterieur vastgelegd zijn. Van de toren is alleen de onderste geleding bekeken. De hogere delen daarvan zijn in bezit van de burgerlijke gemeente en niet bij de herinrichting van de kerk betrokken.
De op deze wijze verzamelde gegevens zijn chronologisch gerangschikt in een tijdlijn met historische vensters, die ieder een specifiek onderdeel van de bouwgeschiedenis behandelen. Tot slot zijn de bouwfasering en de aanwezige cultuurhistorische waarden van het kerkgebouw in kleur weergegeven op de huidige ondergrond van de kerk. Deze faserings- en waarderingsplattegronden zijn als afbeelding in de rapportage opgenomen en zijn in hogere resolutie als bijlage te downloaden.
Het onderzoek is door ARCX uitgevoerd in samenwerking met Belfort Bureau voor Cultuurhistorie en Monumenten uit Doetinchem.
Het gebouw is bezocht op 6 november 2019.
De directe link naar deze rapportage op de website www.tijdbeeld.com is: http://www.tijdbeeld.com/project/st--plechelmuskerk
