Buurtschap bij Meppel

De Oosterboer is een kleine buurtschap die oorspronkelijk aan de Wold Aa was gelegen, even ten oosten van Meppel. Deze hoofdzakelijk agrarische nederzetting telde in 1555 zestien erven. Rondom de buurtschap lagen twee herenhuizen, Het Slot en Vledderinge. De laatste had de status van havezate waarmee de eigenaar ervan verschreven werd tot de Ridderschap van Drenthe. Overigens wordt al in de zeventiende eeuw melding gemaakt van een klein schooltje in Oosterboer.

Een zelfstandige buurtschap

In 1870 werd de spoorlijn tussen Meppel en Hoogeveen in gebruik genomen, sindsdien is de buurtschap ingeklemd tussen het spoor en de Hoogeveense Vaart. De topografische kaart van rond 1900 bevestigd de aanwezigheid van een ouder schooltje in Oosterboer. Kennelijk was er omstreeks het begin van de twintigste eeuw aanleiding om het schoolgebouw van Oosterboer te vernieuwen.

In de jaren zeventig werden de landerijen rondom Oosterboer volgebouwd met een uitbreidingswijk van Meppel waardoor het gebied een geheel ander aanzicht kreeg. Een aantal van de oorspronkelijke boerderijen staan nu te midden van de nieuwbouwwoningen en herinneren nog aan het vroegere agrarische karakter van het gebied.

Op 18 november 1916 kreeg de directeur van de gemeentewerken van Meppel, D. Monsma, toestemming voor het bouwen van een “nieuwe openbare lagere school met twee lokalen.” J. Warmink was verantwoordelijk voor de uitvoering van de bouw.

Het lagere schoolgebouw werd opgebouwd uit een éénlaags hoofdgebouw met daarin twee leslokalen. De nevenfuncties werden ondergebracht in een secundair, lager bouwwerk daarachter en daar rechts van.

Gevels

De voorgevel van het hoofdgebouw werd voorzien van een symmetrische gevelopbouw. De middenrisaliet met daarin de hoofdingang is het meest prominente geveldeel. Ter weerszijde van de risaliet zitten elk twee grote ramen die de lokalen van daglicht voorzagen. Door toepassing van een strook afwijkende (‘nageperste’) bakstenen ter hoogte van de tussendorpels, is de gevel voorzien van enige geleding. De vensters zijn aan de bovenzijde afgesloten door hardstenen lateien. In de latei boven de hoofdingang is de functie en het bouwjaar van het schoolgebouw vermeld: “Gemeenteschool Meppel lager onderwijs, 1917”. Waar de voorgevel ruimschoots is voorzien van grote ramen zijn de zijgevels en de achtergevel relatief gesloten. In de zijgevels zit slechts op zolderniveau een enkel raam, in de achtergevel (van het secundaire gebouw) zaten enkele kleinere ramen.

De steens gevels werden gemetseld in kruisverband met bezande bakstenen. Een opmerkelijk detail in het metselwerk is het feit dat de bakstenen gemetseld zijn met de ‘rijke zijde’ naar onderen. Deze ‘rijke zijde’ is bij de baksteen ontstaan in de aanloop naar het bakproces. De ongebakken klei werd namelijk in een vormbak geperst en aan één zijde afgestreken met een ‘plaan’, door het afstrijken ontstaat een randje in de ongebakken klei. De metselaar heeft – zoals het hoort – de gevel gemetseld met de rijke zijde van de bakstenen naar onderen.

Indeling en interieur

De indeling van het hoofdgebouw had die van een volledig symmetrische middengangschool. Via de hoofdingang kwam men in de brede middengang die het gebouw in tweeën deelde. Ter weerszijde van de gang lagen de twee leslokalen, elk met een oppervlakte van ongeveer 6 bij 6 meter. In het ene lokaal kregen de gecombineerde klassen één tot en met drie les. De hoofdmeester gaf in het andere lokaal les aan de klassen vier tot en met acht. De toiletten, de brandstoffenruimte, het schaftlokaal en de bergplaats werden ondergebracht in het lagere bouwdeel. Het schaftlokaal was alleen via het rechter klaslokaal te bereiken. De bergplaats tegen de rechter zijgevel kon alleen buitenom bereikt worden. De twee leslokalen werden met een kachel verwarmd, aan de zijde van de middengang zat een rookkanaal tegen de muur. Opmerkelijk is de afwezigheid van een vaste trap naar de zolderruimte, het (regelmatige) gebruik van deze restruimte werd kennelijk niet nodig geacht.

Van het oorspronkelijke schoolinterieur is door latere sloop zeer weinig over. Twee restanten van de middengang (de linker achterhoek en bij het portaal) geven enig inzicht in de wandafwerking van de gang. De muur had een lambrisering van gladde, nageperste bakstenen die aan de bovenzijde afgesloten werd met een lijstje van profielstenen. Profielstenen met afgeronde hoeken en een afwijkende geelbruine kleur werden ook toegepast bij de deuropeningen in de muur. In het pand zijn nog enkele oorspronkelijke deuren te vinden. De enige plek waar een restant van het oorspronkelijke plafond nog aanwezig is, is in het halletje bij de toiletten. Het stucwerkplafond hangt aan een drager van riet.

Kapconstructie

De kapconstructie bestaat uit zes zogenaamde ‘Verbeterde Hollandse Spanten’. De spantbenen rusten op de muurplaten die bovenop de bakstenen buitenmuren liggen. Vrij atypisch is het feit dat de kreupele stijlen ook op een plaat staan die over de zolderbalklaag is gelegd. De makelaar is verbonden met het haanhout en de bovenste uiteinden van de spantbenen, op de makelaar ligt de nokgording. De overige gordingen rusten middels een klos op de spantbenen. Over de gordingen is het houten dakbeschot aangebracht.

In de kap komen verschillende houtverbindingen voor. De kreupele stijlen zijn gespijkerd aan de spantbenen terwijl de haanhouten met een pen-gat verbinding aan de spantbenen zijn verbonden. Ook de makelaar en de spantbenen zijn met pen-gat verbonden. Alleen in het dakje boven de risaliet is het haanhout met twee enkelvoudige zwaluwstaarten verbonden, deze zijn verankerd met draadnagels.

De balkjes onder de onderste gording (evenwijdig aan de spantbenen) dragen het overstekende deel van het dak. De balkjes zijn verbonden met de muurplaat en tevens met de onderste gording. Opmerkelijk genoeg zijn ze met een doorstekende pen-gat verbinding aan de gording verbonden en verankerd met een houten wig: een zogenaamde ankerbalkverbinding.

Vertrek school

Vanwege het gereedkomen van de nieuwbouwwijk Oosterboer in de jaren zeventig, verhuisde de school in 1979 van het schoolgebouwtje aan de Oosterboerweg naar een nieuw, groter schoolgebouw aan de Kp laan nabij het winkelcentrum van de nieuwbouwwijk. In het oude schoolgebouw uit 1917 kwam aanvankelijk een peuterspeelzaal. De gemeente droeg het gebouw in 1985 over aan het Meppeler Mannenkoor. Direct werd de indeling van het schoolgebouw aangepast om goed te kunnen functioneren als repetitieruimte.

Wijziging indeling

Om de oppervlakte van de repetitieruimte van het mannenkoor te vergroten, liet de vereniging in 1985 een aantal muren verwijderen, doorbraken maken en ook een aanbouw realiseren. Daarnaast werd de entree verlegd.

De rechter gangmuur werd geheel verwijderd waarbij de draagkracht werd opgevangen door een stalen balk in het plafond. In de achtermuur van het rechter leslokaal werd een 5,20 meter brede doorbraak gemaakt naar de keuken (schaftlokaal in 1917) en het cv hok (brandstoffenruimte in 1917). Hierdoor ontstond een repetitieruimte van 8,80 bij 8,92 meter.

Door het betrekken van de gang bij het rechter leslokaal werd ook de entree tot het gebouw gewijzigd. De oorspronkelijke hoofdingang in de middenrisaliet werd gedegradeerd tot nooduitgang. De nieuwe toegang tot het gebouw werd verplaatst naar de vroegere berging, in de lagere secundaire bouwmassa rechts naast het hoofdgebouw. In de achtermuur van de berging werd een doorgang gemaakt naar een nieuw halletje waarin ook twee toiletten werden geplaatst.

Het linker leslokaal werd bij de verbouwing relatief ongemoeid gelaten en ging voortaan dienst doen als kantine. Toch werden hier omheen een aantal wijzigingen doorgevoerd. Tegen het linker deel van de achtergevel werd een nieuwe ruimte gebouwd die dienst deed als keuken. Twee van de vier oorspronkelijke toiletruimtes werden verbouwd als cv hok.

Vergroting repetitieruimte

In de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw had het Meppeler Mannenkoor opnieuw de behoefte om de indeling van het oude schoolgebouw te wijzigen. Ook ditmaal werd de repetitieruimte vergroot. De beide binnenmuren van het linker leslokaal, door het mannenkoor gebruikt als kantine, werden gesloopt om de repetitieruimte te vergroten. Linksachter kwam een kleine keuken, van de repetitieruimte afgescheiden door een bar. De doorbraken werden mogelijk gemaakt door plaatsing van stalen balken. Een restant van de linker achterhoek van de vroegere gang bleef staan omdat de stalen balken hierin opgelegd werden. Overigens werd de stalen balk (HEA300) die in 1985 gebruikt was bij de doorbraak van de achtermuur van het rechter leslokaal hergebruikt bij de eveneens 5,20 meter brede doorbraak in de achtermuur van het linker leslokaal. In een later plan uit 2007 kwam het idee naar voren om ook de zolderruimte beter te ontsluiten. Hiervoor werd een trap in de hoek van het gebouw geplaatst.

Tekenbureau Klaas Boer uit Staphorst was verantwoordelijk voor het uitwerken van het plan (tekeningen en statische berekeningen), aannemer Van Gelder uit IJhorst voerde de bouwwerkzaamheden in 2008 uit.

In 2022 werd het voormalige schoolgebouw door het mannenkoor verkocht aan de huidige eigenaren.