Advies en waardering
samenvatting van de bouwgeschiedenis
De analyse van de bouwgeschiedenis van Oudestraat 100-102 is vrij complex. Het zicht op de vroegere ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis wordt vertroebeld door ingrijpende verbouwingen, niet gedocumenteerde herstellingswerkzaamheden na oorlogsschade en de recente sloop van de (historische) indeling. Daarbij is het casco op de begane grond niet nader onderzocht en is onbekend of de huizen onderkelderd zijn.
Op deze locatie zullen al in de late middeleeuwen stenen huizen gestaan, bewoond door welgestelde Kampenaren. In de huidige situatie ontbreekt hiervan echter vrijwel elk spoor. De linker bouwmuur van Oudestraat 102 bevat metselwerk bestaande uit sloopmateriaal, dat mogelijk van een oudere voorganger afkomstig is.
Op enig moment, mogelijk in de 17e- of 18e eeuw, heeft er een ingrijpende verbouwing plaatsgevonden, waarbij in ieder geval de bouwmuren en de achtergevel van Oudestraat 102 vanaf verdiepingshoogte vernieuwd zijn. Omdat de bouwmuren op de begane grond niet in het zicht zijn, kan zelfs niet uitgesloten worden dat het om volledige nieuwbouw gaat.
In de 19e eeuw zijn de voorgevels van beide panden vernieuwd en werd tevens de vensterindeling van de achtergevel gewijzigd. Uit deze periode dateren verder de balklagen, met uitzondering van het achterste deel van de verdiepingsbalklaag van nr. 100, en de kapconstructie van Oudestraat 102. De huizen waren omstreeks 1900 ingedeeld als winkel met bovenwoning(en).
De samenvoeging van de woon-winkelhuizen vond plaats in 1917. Op de begane grond creëerde men één grote winkelruimte. De voormalige afzonderlijke bovenwoningen werden samengevoegd en met elkaar verbonden via doorbraken in de scheidingsmuur. Waarschijnlijk zijn in deze periode ook de ramen van alle vensters en deuren gemoderniseerd, met uitzondering van de 19e-eeuwse vensters in de achtergevel van Oudestraat 102 op de tweede verdieping. Van het historische interieur bleef alleen een deel van de plafond- en wandafwerking uit deze periode bewaard.
Vlak na de Tweede Wereldoorlog vonden in Oudestraat 100-102 in 1946 herstelwerkzaamheden plaats na oorlogsschade. Vanwege het ontbreken van bouwtekeningen is de omvang van de werkzaamheden niet bekend. Waarschijnlijk is in ieder geval de kapconstructie van Oudestraat 100 bij de werkzaamheden vernieuwd. In 1949 brak er brand uit op de begane grond, waarna het winkelinterieur moest worden hersteld. Mogelijk dateert het achterste deel van de verdiepingsbalklaag van Oudestraat 100 uit deze periode. Tussen 1964 en 1975 vonden er nog enkele verbouwingen van de winkel plaats, de voormalige open plaats aan de achterzijde raakte volledig bebouwd en de schouwen op de verdieping werden gemoderniseerd. Meer recent is de volledige indeling van de bovenwoning(en) op de verdiepingen en de zolders uitgebroken.
waardering
De cultuurhistorische waardering is onderverdeeld in de volgende deelwaardestellingen:
algemene historische waarden en waarden vanuit de gebruikshistorie
- Hoewel Oudestraat 100 en 102 een lange bewonings- en gebruiksgeschiedenis kennen, resteert vrijwel niets dat herinnert aan het historische gebruik. De winkel(pui) is herhaaldelijk gemoderniseerd en vooral het uitbreken van het historische interieur op de verdiepingen heeft de waarden vanuit de gebruikshistorie van beide huizen aangetast.
- Op zolderniveau van Oudestraat 100 verwijzen de dubbele deuren en stalen vensters nog naar een functie als pakzolder. De hijsbalk is in de loop van de 20e eeuw verdwenen.
- De panden hebben in de Tweede Wereldoorlog schade opgelopen. Nader (archief)onderzoek kan wellicht meer duidelijkheid scheppen in de omvang van de schade en de herstelwerkzaamheden. Het verhaal van oorlogsschade, herstel en materiaalschaarste komt zeer waarschijnlijk tot uitdrukking in de vormgeving van de kapconstructie van Oudestraat 100.
ensemblewaarden en stedenbouwkundige waarden
- De huizen zijn van belang als schakel in de historische bebouwing aan de westzijde van de Oudestraat en vervullen een beeldondersteunende rol in het straatbeeld.
- Beide panden vormen vanaf 1917 een ensemble, maar tonen zich vanaf de straat vanaf de verdieping als individuele huizen. De ensemblewaarde is hoofdzakelijk gelegen in de bewaard gebleven restanten van dezelfde interieurafwerking uit 1917: stucplafonds, schouwboezems en beschilderde wandafwerking in de voormalige gangen op de verdieping. De fysieke verbindingen tussen beide panden komt tot uitdrukking in de doorbraken op de verdieping en zolder.
architectuurhistorische waarden
- de architectuurhistorische waarde van beide huizen wordt voor een belangrijk deel bepaald door de relatief gaaf bewaard gebleven voorgevels uit het laatste kwart van de 19e eeuw. De esthetische kwaliteiten van de gevel (‘leugenaar’) van Oudestraat 100 komen tot uitdrukking in de de materialisering en detaillering van de kroonlijst, kozijnen, dubbele deuren op zolder, strekken en natuurstenen onderdorpels.
- Bij nr. 102 gaat het om de opbouw van de trapgevel, erker met balkon, kozijnen en de decoratieve elementen in neorenaissance stijl. Het later wit schilderen van de twee gevels heeft de architectuurhistorische waarde aangetast.
- In de achtergevel hebben de 19e-eeuwse raamkozijnen (nr. 100) en de deurkozijnen (nr. 102) op de verdieping een positieve uitwerking op het historische beeld. Hetzelfde geldt voor de drie vensters op de tweede verdieping van Oudestraat 102.
- De architectuurhistorische waarde van het interieur van beide panden is zwaar aangetast door het uitbreken van de indeling op de verdiepingen. De bewaard gebleven in 1917 verplaatste trap naar de tweede verdieping van nr. 102 heeft hierdoor een belangrijk deel van de historische context verloren. De restanten van de interieurafwerking uit 1917 - stucplafonds, schouwboezems, wandafwerking - vormen gezamenlijk een positieve monumentwaarde. Met name de wandafwerking van de voormalige gangen in Oudestraat 100 en 102 in de vorm van geometrisch sjabloonschilderwerk en een lambrisering in marmerimitatie is bijzonder en heeft esthetische kwaliteit.
bouwhistorische waarden
- Hoewel de ouderdom tijdens het onderzoek niet exact vastgesteld kon worden, vertegenwoordigen de gevels, bouwmuren en de gemeenschappelijke scheidingsmuur van Oudestraat 100 en 102, inclusief de bouwsporen van rookkanalen, een hoge monumentwaarde. Zij zijn van groot belang voor de afleesbaarheid van de bouwgeschiedenis/historische gelaagdheid.
- De naaldhouten, enkelvoudige balklagen van beide panden betreffen een latere wijziging en vertegenwoordigen een positieve monumentwaarde. Het verdient wel aanbeveling om de conclusies die op basis van enkele kijkgaten zijn getrokken, na eventuele verwijdering van de vloeren te controleren.
- De eenvoudige kapconstructie van Oudestraat 102 uit de late 19e eeuw bleef relatief gaaf bewaard, maar is in regionaal en landelijk perspectief niet zeldzaam. Bij nr. 100 heeft de kap niet zozeer een materiële cultuurhistorische waarde, maar verwijst de merkwaardige constructie en het hergebruik van divers materiaal op conceptuele wijze zeer waarschijnlijk naar de periode van materiaalschaarste vlak na de Tweede Wereldoorlog.