Aan het eind van de Melkmarkt in Zwolle staat een laat middeleeuws gebouwencomplex dat in 1742, na het overlijden van de laatste bewoonster, een bestemming als vrouwenhuis kreeg. Na de dood van de zeer vermogende Aleida Greve moest haar ‘tegenwoordige woonhuis, staande aan de Aa’ verbouwd worden tot ‘een woning of woningen voor oude vrouwen en vrijsters’. Beheerd door een bestuur van regenten behield het huis tot ver in de vorige eeuw deze bestemming. In de jaren 1987-‘88 werd achterstallig onderhoud aangepakt en moderniseerde men een aantal kamers in het huis om huisvesting te gaan bieden aan studentes van ArtEZ Conservatorium.
Achter de voorgevel van het huis aan de Melkmarkt gaat een vrij omvangrijk complex schuil dat zich langs de Korte Kamperstraat tot aan de Voorstraat uitstrekt en opgebouwd is uit zo’n acht verschillende huizen en een aantal bijgebouwen.
De oudste delen van het Vrouwenhuis dateren uit het midden van de veertiende eeuw. Voorafgaand aan de bouwactiviteiten in 1987-’88 kon het bijzondere interieur van het huis in 1984 al onderzocht worden.[1]
Met name op de begane grond zijn de meeste vertrekken niet voor bewoning geschikt of zijn daarvoor te bijzonder. Deze ruimten bleven vanaf de zeventiende eeuw vrijwel ongewijzigd en samen met een aantal ingerichte stijlkamers bleef zo een uniek stukje historische wooncultuur bewaard. Over de bouwgeschiedenis van het Vrouwenhuis is door het onderzoek uit de jaren’80 meer bekend geworden en ook gepubliceerd[2], maar omdat het zo’n groot complex is en veel informatie schuil gaat achter waardevolle afwerkingen bleven talloze raadsels en puzzels onopgelost. Wat daarbij ook niet hielp is dat van het archief van de regenten die het huis beheerden maar een beperkt deel bewaard bleef.
Onderdeel van een in 2020 begonnen restauratie van het complex was het verwijderen van de stuclagen van de buitenzijde van de gevels. Daardoor kwam veel van het oorspronkelijke metselwerk in het zicht dat veel informatie bevatte over de oorspronkelijke opbouw en indeling van de verschillende bouwdelen. Deze gegevens werden in opdracht van de gemeente Zwolle door ARCX vastgelegd en gedocumenteerd. De onderzoeksresultaten konden gecombineerd worden met al eerder verzamelde bouwhistorische gegevens, onder andere tijdens de restauratie van de regentenkamer en de restauratie van de achtergevel aan de Voorstraat.
Dankzij aanvullend archiefonderzoek en de datering van enkele constructies door middel van dendrochronologisch onderzoek was het mogelijk om enkele ruimtelijke veranderingen scherper in de tijd te plaatsen en een historische context te geven. Veel is duidelijk(er) geworden maar het huis heeft nog lang niet al haar geheimen prijsgegeven.
plan van onderzoek
In plaats van met de hand ingemeten werden de verschillende muurdelen voor zover mogelijk in segmenten vanaf de bouwsteiger gefotografeerd. Deze foto’s zijn - zo nodig na bewerking en correctie - digitaal ingepast op een maatvaste ondergrond. Hiervoor zijn de geveltekeningen van een recent vervaardigde opmeting gebruikt. Vervolgens konden de verschillende bouwsporen in een aparte tekenlaag als lijnen en vlakken ingetekend worden. Delen van deze tekeningen zijn in deze rapportage opgenomen. Via de knop ‘Downloads’ kunnen de tekeningen ook integraal en op een hoge resolutie geraadpleegd worden.
Nieuwe ontdekkingen tijdens de recente restauratie waren ook de aanleiding voor een serie korte video’s over de bewonings- en bouwgeschiedenis van dit belangrijke complex. Deze video's zijn te zien op https://vrouwenhuiszwolle.nl/vrouwenhuis/
.jpg)
