Advies en waardering
Samenvatting van de bouwgeschiedenis
De panden IJsselkade 12 - Marspoortstraat 1 zijn als twee afzonderlijke woningen gebouwd kort na 1870 en maken onderdeel uit van de stadsuitleg van Zutphen aan de IJssel in de tweede helft van de 19e eeuw. In het begin van de 20ste eeuw is in IJsselkade 12 een kassierskantoor gevestigd, dat in 1919 wordt overgenomen door de bank van H. Oyens en Zonen. Na de overname wordt het pand verbouwd, waarbij een nieuwe grote betonnen kluis in het souterrain geplaatst wordt. De indeling van het bankkantoor en de overige ruimten op de bel-etage en in het souterrain worden in 1935 gewijzigd. Een meer ingrijpende verbouwing volgt omstreeks 1960-1965, waarbij IJsselkade 12 samengevoegd wordt met Marspoortstraat 1 en de indeling van souterrain, bel-etage en de verdieping gewijzigd worden.
Aan de verschillende verbouwingen zijn geen waarden toe te kennen. Door de schaal, materialisatie en detaillering hebben deze veranderingen door het bankwezen in toenemende mate tot een substantiele verstoring van het historische beeld geleid. Met name de oorspronkelijke opzet van het interieur is daardoor vrijwel onherkenbaar. De waardering is onderverdeeld in de volgende deelwaardestellingen:
Algemene historische waarden / waarden vanuit de gebruikshistorie
Door verschillende verbouwingen in de loop van de 20ste eeuw, zijn er in het pand zeer weinig onderdelen bewaard gebleven, die direct herinneren aan de wooncultuur van omstreeks 1870. De gaaf bewaard gebleven, betonnen kluis met kluisdeur(en) in het souterrain vormt een tastbare herinnering aan de functie van het pand als bankgebouw vanaf het begin van de 20ste eeuw.
Architectuurhistorische en bouwhistorische waarden
IJsselkade 12 - Marspoortstraat 1 is waardevol als representatief en karakteristiek voorbeeld van voorname woonhuisarchitectuur in sobere, eclectische stijl. Het architectonische hoofdconcept - lijstgevel met afgeronde hoek, doorlopende kroonlijst en cordonlijsten, horizontale gevelgeleding en opeenvolgend ritme van de vensters - is relatief gaaf bewaard gebleven. De verplaatsing van de ingang van IJsselkade 12 van de linkerzijde naar de hoek heeft de gaafheid van dit concept enigszins aangetast. De vensters in de voorgevel zijn allen vernieuwd, in de achtergevel van Marspoortstraat 1 zitten ter hoogte van de verdieping en tweede verdieping nog oorspronkelijke vensters.
Van de indeling, afwerking en invulling van het historische (bank)interieur zijn slechts fragmenten bewaard gebleven: de betonnen bankkluis met Lips kluisdeur en de verplaatste toegang met traphek uit 1919, twee vensterbanken uit 1870 in het vertrek aan de voorzijde op de bel-etage van Marspoortstraat 1, de trap naar de tweede verdieping van Marspoortstraat 1 en het venster met binnenluiken uit 1870 in de voormalige keuken in het souterrain van IJsselkade 12. Hoewel de publiekshal met lokettenwand van omstreeks 1965 nog intact is, vertegenwoordigt deze geen bijzondere cultuurhistorische waarde.
Stedenbouwkundige waarde en ensemblewaarden
Het pand IJsselkade 12 - Marspoortstraat 1 vertegenwoordigt een hoge stedenbouwkundige waarde vanwege de prominente ligging aan de IJsselkade. Het gebouw vormt samen met Marspoortstraat 2 (het zuidelijke hoekpand) de nieuwe hoofdentree van de stad vanaf de IJssel na 1870. De nieuwbouw werd door het stadsbestuur aan strikte voorschriften onderworpen. De uniformiteit in bebouwing in het IJsselkadeplan, op hoofdlijnen ontworpen door stadsarchitect Langenberg, bereikte men door de vormgeving van het exterieur van de huizen af te stemmen op dat van de hoekhuizen. Daarmee vormt IJsselkade 12 - Marspoortstraat 1 een zeer belangrijk en waardevol onderdeel van de stadsontwikkeling aan de IJsselkade uit de tweede helft van de 19e eeuw.
Aanbevelingen
Bij de toekomstige herbestemming ligt het voor de hand om vooral in te zetten op herstel en verbetering van het exterieur. Het oorspronkelijke stedenbouwkundige en architectonische concept kan daarbij als leidraad dienen. Met name de invulling en detaillering van de gevelopeningen verdient daarbij de nodige aandacht. Gezien de ruimtelijke samenhang met de directe omgeving en met name het tegenover gelegen pand Marspoortstraat 2, is het aan te bevelen om het gevelbeeld hierop aan te passen. De historische vensterdetaillering kan afgeleid worden van enkele oorspronkelijke vensters in de achtergevel. Vanwege de omvang van het herstel, technische beperkingen en de eisen die aan de oplossing gesteld zullen worden is het zeer de vraag of voor een substantiele verbetering van het beeld een dergelijke historiserende oplossing wenselijk dan wel noodzakelijk is.
Daarnaast is het aan te bevelen om voor de kleurstelling van het exterieur door een ter zake deskundige onderzoeker een kleurhistorisch onderzoek uit te laten voeren.